به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آیت الله هاشمی رفسنجانی، گزیده ای از این گفتگوی مشروح بدین شرح است:

* نظر جنابعالی درباره آینده کشور در 4 سال آینده چیست؟ آیا روال گذشته ادامه خواهد یافت و مردم با طیف وسیعی از شعارهای و وعده ها روبرو خواهند بود ویا باید جامعه منتظر رویه دیگری باشد؟

- قطعا کارهای شعاری در آینده کم می شود.شعارهای بلند وعمل های کوچک مهم ترین شاخص جریانهای تندرو است.جامعه هم به طرف اعتدال بیشتر خواهد رفت . مردم در حال تحصيل هستند. دانش و اطلاعات آنها زياد مي‌شود. كارهاي شعاري از این نوع اين انبوه توده‌ها را براي يك هدف خاص به صورت موجي بسيج كنند، در آینده سخت مي‌شود. مبنای جامعه آینده ایران اسلامی گردش صحیح تر و شفاف تر اطلاعات با هدف اقناع حداکثری مردم خواهد بود.

*با وجود جریانات افراطی و تندرو آنهم تحت لوای شعائر اسلامی این کار سخت نخواهد بود؟

- اینها به اشتباه واقع گرایی اسلامی را با سکولاریزه شدن اشتباه می گیرند چرا که حرکت اعتدال به به سمت اسلامي شدن منطقي است . مقصد اعتدال، واقع گرایی اسلامی است.با گسترش اعتدال در جامعه و افزایش و اقبال هر چه بیشتر مردم به آن، قطعا جایگاه متزلزل خشکه مقدسی ها بیش از پیش تحلیل خواهد رفت .از طرف دیگر نیز برخی اسلام‌شناس‌ها، حوزه‌ها و حتي افراد حزب‌اللهي هم  كم‌كم احساس مي‌كنند بعضي سخت‌گيري‌ها جواب نمي‌دهد و از جامعه اسلامی چیزی جز عده ای قلیلی برایشان باقی نمی ماند.

* آیا اعتدال می تواند پلی میان آرمانگرایی و واقع گرایی شود تا آرمانگرایی به توهم منتهی نشود؟

حتما باید اینگونه باشد. اصلا فلسفه نوآوری تاریخی و بدیع حضرت امام(ره) در تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام همین موضوع بود تا ریل انقلاب اسلامی به سوی آرمانگرایی متوهمانه منحرف نشود.مهم ترین شاخص اعتدال در حضرت امام(ره) توجه خاص ایشان به نگاه کارشناسی بود. در خاطرم جمله ای تاریخی از ایشان هست که نظر کارشناسی مجمع را حتی اگر خلاف نظر خودم هم باشد می پذیرم. از اعتدال امام(ره) درسهای بزرگی در تاریخ ثبت شده است . از دهها فتوای نوآورانه و بدیع فقهی نظیر فتوای شطرنج و موسیقی تا آن حرکت بی بدیل سیاسی در قبول قطعنامه 598 که هم منجر به تامین مصلحت مردم و پیشرفت ایران اسلامی گردید و هم مایۀ سقوط و زوال صدام شد.

* از شرح اعتدالی که شما می فرمایید "واقع گرایی اسلامی" نتیجه گرفته می شود.توضیح بیشتری می دهید؟

در واقع‌گرايي اسلامي نه اسلام فراموش مي‌ شود و نه آرمان ها.در مسیر واقع گرایی اسلامی آرمانهاي ما هم اسلامي‌تر می شوند و هم واقع‌بينانه‌تر. شما فقط کافی است در مقطع تاریخی قبول قطعنامه 598 نتایج واقع گرایی اسلامی و اعتدال تصمیم گیری در حضرت امام(ره) را بررسی کنید و در نقطه مقابل آن تصور کنید که اگر قرار بود تصمیمات نظام بر مبنای آرمانگرایی افراطی اتخاذ می شد چه سرنوشتی در انتظار ایران اسلامی بود؟. معلوم است که آرمانگرایی محض و خالی از واقع گرایی ممکن بود چه بلایی بر سر کشور بیاورد. از یاد نبریم که هیچگاه در تاریخ اسلام پیروزی و پیشرفتی حاصل نشده جز با اعتدال و واقع گرایی اسلامی . از افراطی گری نیز هیچگاه خیر و برکتی برای جوامع اسلامی حاصل نشده و نخواهد شد.

* از دیگاه شما جایگاه واقع گرایی در مبنای اسلامی چیست؟

اصل اسلام واقع‌گراست. اين واقعيت براي من خيلي روشن است. در بحثهاي قبلي كه سر مسايل اقتصادي و معيشتي داشتيم، گفتيم كه اسلام واقع‌گرا است و نمي‌خواهد آنچه را كه خداوند در فطرت انسان گذاشته، نديده بگيرد. معناي دين فطري اين است.به جلو كه مي‌رويم، با تغيير شرايط بايد تغيير موضع بدهيم. پيامبر‌(ص) و ائمه (ع) ما اين‌گونه بودند. حتي نسخ در احكام قرآن هم هست.مباني ما واقعا قوي است. يعني هرچه پيش مي‌رويم، به طرف شناخت بهتر است. با منطبق كردن اسلام با شرايط روز و براساس اعتدال پيش مي‌رويم. افراد افراطي از هر دو طرف هميشه خواهند بود. بعضي‌ها به اين مقدار اعتدال قانع نمي‌شوند اما مزاج جامعه به طرف اعتدال مي‌رود.

* آیا اعتدال و واقع گرایی اسلامی به دولت سکولار منتهی نخواهد شد؟

من اطمینان دارم که این اتفاق نخواهد افتاد مشروط بر آنکه از مسیر اعتدال اسلامی خارج نشویم . اعتدال یعنی اینکه روحانيت و نيروهاي مذهبي به عنوان اصیل ترین اقشار جامعه همانطور که اگر ببينند دين و مصالح جامعه در خطر است، صبر نمي‌كنند و بدرستی انتقاد وحتی تهاجم مي‌كنند فراموش نکنند که چون قدرت هم با روحانيت است و الان هم مسئول هستند، باید از مساجد تا بالاترین ارکان خود را موظف به پیگیری "حق النّاس" و حتی تحمل انتقاد مخالفين خود را بدانند.

* نقش واقع گرایی اسلامی را در آینده جهان اسلام چطور ارزیابی می کنید؟

یقینا در آینده جهان اسلام به این تفکر و تلقی اسلامی نگاه ویژه ای خواهند داشت. شاید به همین خاطر باشد که از زمان تشکیل مجمع تا امروز افراطی ها هرگز تصور مثبتی نسبت به جایگاه آن نداشته و ندارند.چرا که اصولا در دایره خارج از اعتدال اسلامی و اسلام واقع گرا، تشخیص مصلحت محلی از اعراب ندارد ولی با تحکیم جایگاه واقعی گرایی اسلامی در روش و منش سیاست خارجی جمهوری اسلامی در زمانه ای که اکثر کشورهای اسلامی از تندروی ها و افراط گری ها در رنج اند حتما شاهد اقبال خوبی به واقع گرایی اسلامی از سوی جمهوری اسلامی خواهیم بود.